De mannetjes zijn levendiger getekend met een gitzwarte zigzagstreep op een ondergrond van vuilgeel, crème, grijsachtig, olijfkleurig of turquoise. De vrouwtjes zijn meer bruinachtig van kleur met een bruine zigzagstreep. Vrouwtjes worden ongeveer 70 cm lang, mannetjes 65 cm.

Verspreiding
In Nederland is de Adder bekend uit zuidoostelijk Fryslân en Drenthe en aangrenzende gebieden, uit noordoostelijk Utrecht en midden-Gelderland, in het noordoosten van Gelderland en in Noord-Brabant en Limburg. In ons land kunnen grofweg twee typen biotopen worden onderscheiden; namelijk vochtige heidevegetaties met pijpenstrovelden en vennen op veen- en zandgronden en eikenhakhout- en ruigtebosjes langs bosranden.

Gedrag
Vroeg in het voorjaar, op zonnige dagen eind februari/begin maart, komt de Adder door een combinatie van de hormonencyclus (inwendige klok) en het weer (temperatuur) uit de winterslaap. Eerst komen de mannetjes te voorschijn. Enkele weken later de vrouwtjes en de jongere dieren. Zodra de kans er is liggen de mannetjes in de voorjaarszon om de zaadcellen te doen rijpen. Rond de derde en vierde week van april vervelt het mannetje en gaat op zoek naar een vrouwtje. De paring kan enkele uren duren, al wordt die zelden in de natuur waargenomen. Hierna gaan de dieren uit elkaar en leeft het mannetje verder solitair. Naarmate de zomer vordert en het warmer wordt, verschuift de tijd dat de Adder zonnend doorbrengt. In de zomermaanden zijn ze ’s ochtends vroeg en in de namiddag vaak exact op dezelfde plek waar te nemen. Het zijn nu overwegend zwangere vrouwtjes die worden gezien. Voor een voorspoedige ontwikkeling van de embryo’s is namelijk veel warmte nodig.

Jongen
In augustus/september baart het vrouwtje meestal 7 tot 14 jongen met een lengte van gemiddeld 15 cm en een gewicht van ongeveer 5 gram. Als de jongen het moederlichaam verlaten zijn zij omgeven door een vlies dat direct na de geboorte wordt doorbroken. De jonge Adders zijn perfecte miniaturen van hun ouders. Ze zijn geheel zelfstandig en vergis u niet, zelfs hun gif is even werkzaam als dat van hun ouders, de hoeveelheid is echter geringer.

Voedsel
De prooi van de Adder bestaat voor het grootste gedeelte uit zoogdieren, maar ook zijn resten van vogels, reptielen, amfibieën, wormen en insecten in hun ontlasting aangetroffen. De prooi wordt gedood met de giftanden. Aangezien slangen niet in staat zijn te kauwen, wordt de prooi in zijn geheel doorgeslikt. De gifklieren zijn in feite speekselklieren die een enzym bevatten die voor het verteren van de prooi onmisbaar is. In de tweede plaats hebben ze een defensieve betekenis.

Vijanden
De adder heeft tal van vijanden. Zeer bekend is de Egel als aartsvijand. Vermoedelijk wordt de rol van de Egel als adderverdelger echter overdreven. Vaker worden Adders het slachtoffer van zoogdieren als het Wilde zwijn. Das, Eikelmuis, Bunzing, Huiskat en zelfs de Hond. Ook worden ze slachtoffer van roofvogels, kraaiachtigen en hoenderachtige als Fazant en loslopende kippen. Nog steeds vormt de mens echter de grootste bedreiging voor dit dier. Door vegetatievernietiging, het isoleren van natuurgebieden waardoor geen uitwisseling mogelijk is, het scheiden van zomer- en wintergebieden door aanleg van wegen, het niet aanlijnen van honden en de steeds groter wordende recreatiedruk. Verder nog het doodslaan van alles wat op een slang lijkt, zorgen er voor dat de adder nog steeds onder de bedreigde dieren valt.

Jelle Hofstra