Kleine Watersalamander
Fries: Gewoane of Lytse Wettersalamander
De Kleine watersalamander is een van de algemeenste amfibieënsoorten. Het verspreidingsgebied beslaat heel Europa met inbegrip van Engeland en Ierland. Ook in ons land komt hij overal voor. De totale lengte wordt in het noordelijk gebied maximaal 11 cm. De vrouwtjes worden meestal iets groter dan de mannetjes. Mannetjes krijgen in de voortplantingstijd een hoge rugkam en staartzoom. De donkerbruine rugzijde is bedekt met ronde vlekken. De onderzijde van de staart is een karakteristiek rode en blauwe kleuring aanwezig. De buik is oranje met zwarte, ronde vlekken. In de landfase verdwijnt het prachtkleed weer. De vrouwtjes hebben tijdens de waterfase een weinig ontwikkelde rug- en staartzoom. De kleur is beigeachtig. De buik licht oranje met kleine donkere vlekjes. Beide geslachten zijn duidelijk verschillend van kleur (geslachtsdimorfisme).
Leefwijze en balts
Na de overwintering op het droge, maar soms ook in het water, trekken in het voorjaar de volwassen dieren naar hun voortplantingsplek om te paren en eitjes af te zetten. Ongestoorde terreinen met een gevarieerde structuur als houtwallen, braakliggend terrein, heuvels, bosjes met daarin één of meerdere poelen zijn favoriet. Paring en afzetting kunnen vanaf maart tot in juli plaats vinden. Tijdens het paren is er eigenlijk nauwelijks lichaamscontact tussen de dieren. Een dergelijk vrije paring is dan ook alleen mogelijk in stilstaand water. De Kleine watersalamander vertoont een gecompliceerd paringsgedrag. Het mannetje nadert het vrouwtje en besnuffelt haar flank en cloaca. Blijft het vrouwtje zitten, dan gaat het mannetje met de staart wapperen richting vrouwtje en waaiert haar lokstoffen toe om haar te verleiden. Is het vrouwtje onder de indruk dan zal ze het mannetje benaderen en keert het mannetje zich om en gaat voor het vrouwtje uit lopen. Het mannetje zet nu een spermatofoor (zaadpakketje) af en het hem volgende vrouwtje neemt dit op in haar cloaca. De bevruchting is dus inwendig.
Eiafzet
Het vrouwtje zet per seizoen 200-300 eitjes af, die met de achterpoten tussen een blad van een waterplant. Ontbreekt de vegetatie dan worden ook wel eitjes afgezet op iets anders, bijvoorbeeld hout, rottende bladeren en in het water gegooid plastic of zelfs papier. De meeste eitjes worden gevonden in ondiep water. De eitjes hebben een doorsnede van 1.3-1.8mm en zijn – behalve die van de Kamsalamander – niet van de overige salamandersoorten te onderscheiden. Afhankelijk van de watertemperatuur komen de eitjes na 8-14 dagen uit. De larfjes hebben dan een lengte van 6-8 mm en bereiken uiteindelijk een lente van 40 mm. De metamorfose is na 6-8 weken voltooid.
Overwinteren
De Kleine watersalamander verlaat het water na het afzetten van de eitjes. Ongeveer in juni kruipt hij het land op en verbergt zich op donkere, vochtige plaatsen zoals onder vermolmt hout, weggegooide voorwerpen, tussen stenen en in schuurtjes en kelders. Mochten de dieren niet metamorfoseren, door welke oorzaak dan ook, dan overwinteren ze in het water. Ook komt het bij salamanders voor dat de metamorfose niet op de juiste manier verloopt (neothenie). De dieren worden wel geslachtsrijp, maar behouden kenmerken als uitwendige kieuwen. Wat de precieze oorzaak hiervan is, is nog niet helemaal opgehelderd.
Voedsel
Salamanders en hun larven zijn carnivoor en eten in principe alle bewegende organismen dat in hun bek past o.a. watervlooien, roeipootkreeftjes, libellen- of dansmuglarven en tubifex. Maar ook larven van soortgenoten, padden en kikkers. Ze kunnen zelfs een heel broedsel van een Bruine kikker vernietigen.
Vijanden
Salamanders hebben veel vijanden. Zo kunnen stekelbaarsjes en andere vissen een hele populatie teniet doen. Ook waterkevers en hun larven zijn geduchte rovers. Verder noemen we de Ringslang en de Kamsalamander. Er zijn zeker meer dan 20 soorten vogels die salamanders eten, waaronder de ooievaar
Leeftijd
De Kleine watersalamander kan in vrije natuur de respectabele leeftijd van 6-8 jaar bereiken. In gevangenschap zelfs tot 20 jaar.
Overzicht: Amfibieën