Alleenheerser
Het roodborstje heeft als territorium voldoende aan een tuin of hooguit een hectare grond met bomen en lage begroeiing. Meestal is het roodborstje alleen. Slechts in de broedtijd duldt hij een vrouwtje in de buurt. Hij verdedigt zijn gebied met ware strijdlust, het is immers zijn voedselplek. Dat lieve bolle vogeltje vecht als een tijger als het er op aan komt.

Dat verdedigen gaat volgens een vast ritueel. De roodborst begint met een zangduel. Als dat niet helpt neemt hij een agressieve houding aan. Hij zet zijn rode borst op, zwaait van links naar rechts en mocht de bezoeker dan nog niet weggaan dan jaagt hij hem weg met een pittige achtervolging. Vaak blijft het daarbij, maar 13%  eindigt in een gevecht. Veel gefladder waarbij de ene vogel de ander op de grond probeert te drukken, soms eindigend met de dood. Het roodborstje is één van de weinige dieren die zijn soortgenoot kan doden. Bijzonder is dat een roodborstje zo’n hekel heeft aan de kleur rood, dat hij ook een rode bal of ander rood voorwerp  als concurrent ziet en aanvalt.

Zijn drang  naar privacy zit hem ook wel een beetje in de weg. Zoals gezegd kan hij alles wat rood is niet uitstaan, vooral andere roodborstjes niet. Maar ja, het is wel de bedoeling dat er een vrouwtje wordt gevonden voor de broodnodige voortplanting. De dames roodborst  hebben zo hun trucjes om een mannetje voor zich te winnen. Ze wagen zich in een territorium met het risico van een aanval door de heetgebakerde man. En dat gebeurt dan ook prompt. Hij gaat tegenover haar zitten en dan wordt het spannend. Eén verkeerde beweging en vrouwlief kan ophoepelen. Maar ze doet niks en dat vindt het mannetje maar vreemd. Hij gaat vlak voor haar snavel zingen, een soort strijdlied gemengd met  lieve riedeltjes. En kijk, vrouwtje doet niets, buigt haar kopje wat voor hem een teken is dat ze niet wil vechten. Even Later vliegt hij een stukje weg en durft ze hem te volgen. Opnieuw stuift hij op haar af. Ze zou hem waarschijnlijk het liefst een draai om de oren geven, maar speelt een jong wat bedelt, met afhangende fladderende vleugels. En daar kan hij niet tegen, die taal snapt hij. Nu weet hij ook dat er een romance kan opbloeien en bezegelt dit door haar voedsel aan te bieden. Tegelijkertijd beoordeelt het vrouwtje dit voergedrag en weet ze of het een goede partner zal zijn. Het komt goed uit, want vlak voor het broedseizoen kan ze wel wat extra’s gebruiken.  De relatie is nog teer, een verkeerd liedje en het is hommeles, maar meestal gaat het goed. Anders zouden er nooit jonge roodborstjes komen.

Zorgzaam
Roodborstjes nestelen laag bij de grond, in struikgewas, een hoop dode takken, een oud vat  of  in een klimplant tegen een muur. Ze zijn niet zo kieskeurig, als het maar goed verstopt is. Ze zijn te vinden in bossen, heggen, parken en tuinen. Het vrouwtje broedt de 4-6 eitjes alleen uit in twee weken tijd, meestal in de periode april-juni. Ze wordt door manlief van eten voorzien, hij komt vaak om de drie uur langs met een hapje. De eerste drie weken na het uitkomen worden de jongen door beide ouders gevoerd. Maar als het vrouwtje opnieuw eitjes gaat leggen zorgt de man alleen voor de jongen. Twee legsels is gebruikelijk bij roodborstjes. De jongen hebben een bruin gevlekt verenkleed en krijgen pas bij de eerste rui –in de herfst- een rode borst. Dat is niet voor niets, het is een goede camouflage en het roept geen agressie op bij de ouders. Anders zouden die hun jongen aanvallen en dat is niet de bedoeling. De jongen zoeken nog voor de winter hun eigen territorium.

Mensenvriend én lekker hapje
Gemiddeld wordt een roodborstje twee jaar oud. In potentie kunnen ze echter veel ouder worden. De oudste roodborst komt uit Nederland.  Dankzij de ringen aan zijn pootjes weten we dat deze maar liefst 20 jaar is geworden. Ook is er een Tsjechisch geval van een roodborst die 19 jaar werd. Ze vallen echter vaak ten prooi aan andere dieren of overleven de winter niet. In  het zuiden van Frankrijk, noordelijk Italië en Malta is de roodborst een graag geziene lekkernij en tevens een lastige bijvangst; daar worden in het kader van plaatselijke folklore vogels met een lijmstok bejaagd. Gelukkig is dit gebruik per oktober 2020 verboden. In andere gebieden en landen wordt de roodborst beschermd. 72% van de jonge vogels overleeft het eerste jaar niet en 65% van de volwassen roodborstjes zijn binnen twee jaar dood. Dan is het wel te begrijpen dat er jaarlijks zoveel mogelijk eitjes worden uitgebroed.

Het roodborstje eet insecten, larven, spinnen, slakken en wormen. In de winter staan ook zaden en besjes op het menu. Roodborstjes zijn geen scharrelaars wat eten zoeken betreft. Nee, als ze een prooi zien zitten ze stil, laag boven de grond en duiken er dan in één keer op. De roodborsten die in of vlakbij een tuin wonen, mogen graag de voedertafels bezoeken. Meestal zie je ze op de grond waar ze gevallen zaadjes oppikken. Ze genieten van een maaltje meelwormen en ongekookte havermout.

Nu we weer bij het roodborstje in de tuin zijn, zal het menigeen opvallen dat ze soms vlakbij de mensen zijn. Ben je aan het spitten of harken dan is er meestal wel eentje in de buurt. In de winter zijn dat vaak de Scandinavische roodborsten, de wintergasten dus. Die zijn minder schuw dan ‘onze’ roodborstjes.

Alhoewel het een vogel is met een agressief karakter jegens soortgenoten, de relatie met de mens is verrijkend te noemen. Want wat beleven we een plezier aan dat kleine bolletje. Dat hij tegen een raam of spiegel tikt kunnen wij zien als een verzoek om binnen te komen, in werkelijkheid valt hij zijn spiegelbeeld aan. Maar het zij hem vergeven (nadat we het spiegelend oppervlak hebben bedekt). In de lente zingt hij ons wakker met een prachtig parelend liedje. Ook het vrouwtje zingt net zo mooi. Roodborstjes zingen het hele jaar door, alleen in de broedperiode hebben ze het nogal druk. Dan blijft het er wel eens bij. We blijven van het roodborstje genieten, het meest geliefde vogeltje van talloze mensen.