De winterkoninkjes uit het noorden trekken wel naar warmere gebieden en komen ook bij ons overwinteren. Ze leggen daarvoor wel 2.800 km. af, een  niet geringe prestatie voor zo’n klein hummeltje! (bron: onze natuur)

Ze zijn overal
Ze zijn dan wel klein – kleiner dan een mus- maar maken lawaai voor twee. Wat komt er een luid, welklinkend gezang uit dat keeltje. Zomers en winters, zingen doet hij als de beste. Het is een koddig vogeltje, bolrond met een eigenwijs omhoog gericht staartje. Gekleed in een bruin gevlekt verenpakje met een beige wenkbrauwstreep, een fijn snaveltje en dunne pootjes. Ze leven laag bij de grond en hebben beschutte, veilige plekjes nodig om te broeden. In loofbossen en gemengde bossen met veel onderbegroeiing wonen ze graag. Maar ook in tuinen en stadse omgeving vind je ze.

Zijn er struiken, rommelhoekjes, dichte vegetatie en takkenhopen aanwezig, dan vindt je er een winterkoning. Kortom, ieder type landschap wat hieraan voldoet, vormt een leefgebied voor winterkoninkjes. Verspreid over de wereld leven ze in Europa, Noord Amerika, Noord Azië, en dan soms wel boven de 2000 mtr. hoogte (Alpengebied). Heel bijzonder dat ze in Tibet op 5500 meter hoogte broedend zijn aangetroffen. En de winters aldaar kunnen ze tot een hoogte van 4500 meter goed doorstaan. Die winterkoninkjes zullen vast een andere achtergrond hebben dan de koukleumen in onze tuin. Ze zijn in ieder geval goed gehard. Van oorsprong komt de winterkoning uit Amerika, waar zijn familie nog steeds woont. Als enige telg is hij als een soort ontdekkingsreiziger via Alaska Europa’s oude wereld binnen getrokken. Waar een klein vogeltje groot in kan zijn!

Genieten van het leven
In het prille voorjaar doet de winterkoning wat alle vogels doen: zich voortplanten. Hij is nogal territoriaal aangelegd en zingt graag vanuit een duidelijke uitkijkpost een beetje in het rond. In maart begint zijn lied luidruchtiger te worden. Door vrouwtjes stevig  te achtervolgen probeert hij hun aandacht te trekken. Hij heeft inmiddels in zijn leefplekje een stuk of 6 nesten gebouwd. Bolvormig, met aan de zijkant een ingang. Zingend, met zijn vleugels trillend lokt hij een vrouwtje naar zich toe en toont de nesten. Het is de vrouwen niet altijd naar de zin. Verkeerde plek, slordig in elkaar gezet, te groot of te klein, het is niet snel goed. Vrouwlief verlaat dan ook meteen haar aanbidder om een andere man te zoeken. Maar als het klikt dan mag zij het nest uitkiezen waar gebroed gaat worden. Zij bekleed het met zacht materiaal. De nesten bevinden zich meestal in kreupelhout, dichte vegetatie, klimop, een gat in de muur, takkenhoop, boomspleet of een nestkast. Het wordt zelden hoger dan 3 meter boven de grond gemaakt. Vrouwtje legt 5 tot 8 eitjes die ze zelf bebroed. Na 14 dagen komen de jongen uit het ei en begint de taak hen te voeren. Zolang ze nog in het nest zijn trekt man zich er niet al te veel van aan. Hij vermaakt zich prima met zingen. Maar gebruikt de tijd ook om met andere vrouwtjes een relatie aan te gaan. Hij heeft immers nog wel wat nesten in de aanbieding. Zijn vaderlijke gevoelens worden wakker op het moment dat de jongen uitvliegen. Dan zorgt hij voor slaapplekjes en voedsel. Meestal beginnen pa en ma dan ook aan een tweede legsel. Tenminste, als ma nog niet verdwenen is met een andere winterkoning, maar dan is er wel een ander bereidwillig vrouwtje in de buurt.  Ze nemen het niet zo nauw. Je kansen spreiden, heet dat.

Koning
Voedsel vinden is vaak geen probleem. Insecten, spinnen, kevers, larven, mieren, luizen, er staat van alles op het menu. Alleen in de winter , bij langdurige kou en vorst, heeft de winterkoning het zwaar. Als het streng vriest verbrandt hij zomaar 10% van zijn gewicht om warm te blijven. Winterkoninkjes zoeken elkaar dan op en kruipen stijf tegen elkaar aan in een nestje. Ooit vond iemand wel 60 winterkoninkjes in één nestkastje. Dan lukt het hen meestal wel om hun hoge lichaamstemperatuur van ongeveer 40 graden te behouden.

De naam winterkoning dankt hij echter niet aan deze feiten. Dat is omdat hij  als  één van de weinige vogels ook in de winter zingt. In volksverhalen wordt de winterkoning als koning der vogels vereerd. Een gedeelte plek met de arend. Vogels van de wereld waren op zoek naar een leider en degene die het hoogst vloog mocht zich koning noemen. De arend vloog het hoogst…maar op zijn rug was een winterkoning meegelift, die dus net een stukje hoger had gevlogen. Ze besloten de titel van Koning te delen en in de winter mocht de winterkoning dit op zich nemen.

De aantallen winterkoningen in Nederland zijn bemoedigend te noemen. Tot 600.000 broedparen werden er in 2015 geteld (Sovon).  We kunnen blijven genieten van dit kleine vogeltje door te zorgen voor voldoende struiken, dichte vegetatie, rommelhoekjes, onderbeplanting bij bomen en door niet alles netjes aan te harken of weg te bladblazeren. Want onder de blaadjes in de tuin leven talloze kleine beestjes die nuttig zijn voor de bodem én voedsel vormen voor insectenetende vogels zoals de winterkoning.