De zwarte specht is nogal gesteld op zijn privacy, je ziet hem dan ook niet vaak. Hij is wel te horen. Zijn roep is kenmerkend en zijn roffel is luid, langdurig en duidelijk. Wanneer je zo alleen leeft heb je die instrumenten wel nodig om een vrouwtje te vinden.

Hij heeft een groot territorium, tot wel enkele kilometers rond de nestplaats. Buiten het broedseizoen hebben man en vrouw ieder hun eigen gebied, waar ze doorgaans hun leven lang verblijven. Ieder jaar zoeken zwarte spechten een frisse partner en dat zou zomaar de buurman/buurvrouw kunnen zijn. Dan voegen ze hun gebieden bij elkaar. Ruimte genoeg om een gezin te stichten. Vinden ze elkaar echt leuk dan vormt het koppeltje soms meerdere jaren een setje, maar alleen tijdens het broedseizoen.

Hakwerk
Wanneer het broedseizoen nadert komt de specht in actie. Daarvoor gebruikt hij zijn roep en zo nu en dan zijn bekende, luide roffel. Hij kiest vaak een dode tak waar hij met zijn sterke snavel ritmisch tegenaan roffelt. Dat klinkt ver, zodat een vrouwtje nieuwsgierig wordt naar de man achter de roffel. Het paartje vormt zich daadwerkelijk wanneer ze samen een nestholte uithakken. Dat is elk jaar een nieuwe holte. Ze hebben drie tot vier weken nodig om het nest uit te hakken. De ingang is meestal ovaal, de binnenruimte is ongeveer 40 cm diep en 25 cm in doorsnee. Bewijs van hun harde werk zie je onderaan de boomstam, daar ligt een hele hoop houtkrullen. Spechten hebben kleine veertjes over hun neusholtes, zodat er geen houtsplinters of stof wordt ingeademd.

 Is het nest klaar dan paart het stel. Na een poosje legt het vrouwtje  twee tot zes witte eitjes. Om de beurt broeden ze in twee weken tijd de eieren uit. Man en vrouw wisselen elkaar om de twee uur af. Dan begint de drukke tijd van voeren. De kleintjes hebben eerst niet zoveel trek en moeten als het ware overgehaald worden om te eten. Maar na een dag of tien eten ze als een dokwerker. Ongeveer 17 dagen nadat ze uit het ei zijn gekomen, verlaten de jonge spechten het ouderlijk nest. De weken daarop worden ze nog volop gevoerd door de ouders. Pa en ma specht nemen hun taak serieus en begeleiden hun jongen naar volwassenheid. Want nadat de laatste kleine het nest heeft verlaten splitst het gezin zich in twee groepen. Iedere ouder neemt een groepje voor zijn rekening en leert hen nog vele overlevingstrucjes alvorens ze vijf weken later het ouderlijk territorium voorgoed verlaten. Deze manier werkt goed, want de levensverwachting van jonge spechten is vrij hoog.

Handige vogel
Het voedsel van de zwarte specht bestaat uit insectenlarven(kevers) en mieren. Die haalt hij  uit levende en dode bomen. Hij heeft een lange, kleverige tong met aan het uiteinde een verhoornde punt,  voorzien van enkele weerhaken. Daarmee hengelt hij mieren en larven uit hun nesten. In de winter zoekt de specht mierenhopen en overwinteringsnesten van bijen als voedsel. Het is een voordeel dat de zwarte specht een dikkere huid heeft dan de meeste andere vogels. Dat beschermt hem tegen mierenbeten. Het schijnt dat de zwarte specht een goed gehoor heeft en waarschijnlijk de geluiden van insectenlarven kan horen in het hout. Een vogel met veel ‘handigheidjes’.

Zwarte specht en bomen dat hoort bij elkaar. Op de grond foerageert hij niet graag, hij hupt dan wat ongemakkelijk heen en weer. Nee, dan de stammen van beuken en grove dennen. Daar kan hij voedsel vinden en nestholtes uithakken. Man specht kiest voor het nest een grote, vrijstaande boom uit met een dikke stam. Het liefst met water in de buurt.  Hij heeft een voorkeur voor beuken wat een  zeer harde houtsoort is, zelfs voor zijn sterke snavel. De specht laat moeder natuur een handje helpen, zo observeerden Duitse onderzoekers in 2013. Dat doet hij door eerst de bast te bekloppen en zo zwakke rotte plekken in de boom te vinden. Daar hakt hij een oppervlakkig gat uit. De regen zal er vervolgens voor zorgen dat het nat wordt, er schimmels naar binnen kunnen dringen en er een zachtere plek ontstaat die beter te bewerken is. De specht maakt dan een soort dakje boven en een aflopend randje onderaan de nestingang, zodat het regenwater niet meer de nestholte in kan.

Nieuwe bewoners oude nesten
Zoals gezegd maken spechten ieder jaar een nieuwe holte. Al is het niet zeker dat ze die gebruiken, ze broeden ook wel jaren achtereen in dezelfde holte als deze voldoet. Wat gebeurt er dan met al die lege nestholtes? Leegstand is er niet lang in het bos. Het blijkt dat daar waar de zwarte specht nestelt de populatie kauwen is toegenomen. Ze maken dankbaar gebruik van die ruime nesten. Maar ook  holenduiven, spreeuwen, de grote zaagbek en de brilduiker genieten van de riante nesten. Andere dieren die op deze nestholtes afkomen zijn eekhoorns, slaapmuizen, boommarters,  hoornaars, bijen, vleermuizen. Kortom, een verlaten nestholte van de zwarte specht trekt een flinke hoeveelheid nieuwe bewoners aan.