Hoge waterstand nekt reptielen

Onder de rook van Beetsterzwaag ligt een klein, maar uniek natuurgebied het ’Zwarte Meer’ genaamd. Op dit fraaie heideterreintje komen maar liefst vier soorten reptielen voor: Adder, Ringslang, Levendbarende hagedis en Hazelworm. Drie soorten daarvan zijn bedreigd en staan als zodanig op de Rode Lijst. Behalve de meer algemene amfibieënsoorten als de groene- en Bruine kikker, Gewone pad en Kleine watersalamander, komt hier ook de steeds zeldzamer wordende Heikikker nog voor. Ook dit is een Rode Lijst soort.

Schrik . . .

Groot was dan ook de schrik toen in het vroege voorjaar (2004) werd ontdekt dat het gebied was veranderd in een moeras. De waterstand bedroeg op iets lager gelegen plekken minstens 40 cm. Plotselinge stijging van het water kan desastreuze gevolgen hebben voor de in het gebied voorkomende reptielen. Het was niet duidelijk hoe lang deze situatie reeds had geduurd, maar mocht het gebeurd zijn terwijl de dieren nog in winterrust waren, dan was de kans groot dat ze door het water overvallen waren en verdronken. Ook als het een vrij recent was gebeurd dan zag het er vooral voor de Adder eveneens niet al te best uit. Behalve dat de dieren nauwelijks droge plekken zouden kunnen vinden om te zonnen en te paren, waren ook hun prooidieren – vooral knaagdiertjes – verdronken of vertrokken.

Niets laten horen

Het gebied aan de Poostweg te Olterterp is eigendom van mevrouw Moret-Wessels Boer uit Drenthe. Haar rentmeester, die onmiddellijk door mij werd gewaarschuwd, liet pas na een tweede mail - waarin hij door mij meer of minder onder druk werd gezet – na vijf dagen iets van zich horen. Het bleek dat de waterstand niet was verhoogd, maar dat er een duikertje verstopt was. Dit, zoals naderhand bleek, omdat de sloot die het water af moest voeren, door achterstallig onderhoud, vol met bladeren en takken zat. De klus was overigens in vijf minuten geklaard, aldus de rentmeester. Als ik inderdaad zo met het lot van de dieren begaan was, waarom dan zelf niet de schop ter hand genomen, aldus de vrij brutale mail.

Vijf dagen

Onvoorstelbaar dat het eerst vijf dagen heeft moeten duren voor er actie werd ondernomen. Bijgaande foto’s waren zelfs meegestuurd, zodat de rentmeester met de zeer ernstige situatie op de hoogte was. Had hij meteen teruggemaild dat van waterstandverhoging geen sprake was, maar dat de oorzaak elders gezocht moest worden, dan hadden we inderdaad zelf actie kunnen ondernemen.
Er wordt bij ingrepen in de natuur met de herpetofauna nog steeds te weinig rekening gehouden. Waarschijnlijk gaat men er teveel vanuit dat de natuur zich op den duur wel hersteld. Dit gaat voor vele planten- en diersoorten misschien op, maar niet voor reptielen. Als een reptiel eenmaal uit een gebied verdreven is, dan wordt die plek niet weer ingenomen. De specifieke biotopen liggen te geïsoleerd om opnieuw te worden bevolkt. Een uitzondering daarop is misschien de Ringslang.