Havik (Hauk)
Samen zijn
Haviken zijn dol op luchtacrobatiek. Ze laten daarom in het prille voorjaar graag hun kunsten zien in de lucht om een partner te vinden. Man en vrouw doen daarbij niet voor elkaar onder. Ze vliegen in rondjes boven het territorium, zijn echte snelheidsduivels en tonen hun capriolen hoog in de lucht. Tijdens de snelle duiken naar beneden schreeuwen ze luid, dat móet toch opvallen. Als ze elkaar hebben gevonden vormen ze voor jaren een paartje (maar toch ieder jaar weer die baltsvluchten).
Er worden verschillende nesten gebouwd (soms zit er een tweedehands nest van een andere roofvogel tussen) en het nest wat ze het best bevalt, wordt jaar na jaar opnieuw gebruikt. Beetje opknappen en klaar voor het broedseizoen. Het favoriete nest kan daardoor heel groot worden en wordt ook wel de horst genoemd. Een indrukwekkend bouwsel van zeker een meter in doorsnee.
Dat ze verschillende nesten in hun territorium hebben is handig, want mocht er een plaag van parasieten in het nest komen, dan verhuizen ze naar een ander nest. En zo beginnen de haviken aan hun aloude instinctieve taak: zorgen voor nageslacht.
Waar zijn ze?
Het is best lastig een havik te ontdekken. Van oorsprong zijn het schuwe bosvogels, maar door de jaren heen zie je deze opportunistische jagers ook in stedelijk gebied. Vrouw (58-64 cm) is groter dan de man (48-57 cm) en vangt ook grotere prooien. De bovenkant van het vrouwtje is wat bruiner dan het donkergrijs van de man, maar verder lijken ze veel op elkaar. Een strenge blik door de brede witte wenkbrauwen boven de grote gele ogen. Klauwen zo scherp als een scheermes, waarmee ze hun prooi makkelijk grijpen en doden.
Hun leefgebied bestaat uit hoge (naald)bomen, bosachtig gebied met open plekken om te kunnen jagen. In het voorjaar is de kans het grootst een havik te zien. Dan zijn ze druk bezig met hun baltsvluchten en letten minder op de omgeving. Hebben de haviken hun territorium bepaald dan verlaten ze dit zelden.
Voedselvoorkeur bepaalt vaak de plek waar je vogels kunt vinden. Bij de slimme havik gaat dat niet op. Hij heeft juist leren overleven door het niet zo nauw te nemen met het menu. Hoofdvoedsel is het gevogelte van klein tot middelgroot, maar zijn die niet voorhanden, dan lust de havik ook wel kleinere zoogdieren zoals eekhoorn of konijnen.
Handigheidjes en weetjes
- De jachttechniek van de havik is overrompelend. Vanuit een verborgen zit-plek schiet hij achter de prooi aan. Hij kan daarbij spectaculaire vluchtbewegingen maken die niet onder doen voor zijn kleinere soortgenoot de sperwer.
- Een havik is door zijn onstuimige karakter één van de moeilijkste vogels om af te richten. Valkeniers beleven dan ook weinig plezier aan deze vogel. In India schijnen jagers de havik in te zetten bij de jacht op gazellen, De havik zorgt ervoor dat gazellen stil blijven staan tot de jachthonden ze vinden en doden. Angst en jagersdrift hand in hand….
- De havik plukt zijn prooi eerst voordat hij het opeet. Een hoopje veren van bv. een duif, ekster of gaai kan het werk van een havik zijn. Wanneer er eend op het menu staat, verdrinkt de havik eerst de eend alvorens deze prooi mee te nemen en op te eten. De havik bereidt zijn voedsel zorgvuldig voor!
- Een havik heeft een uitstekend gehoor en zicht, maar kan niet zo goed ruiken.
Hoe leven ze?
Het dagelijks leven van haviken is niet veel anders dan andere roofvogels. Jagen, eten, rusten. Er is echter één ding waar ze rekening mee moeten houden: vervolging. Vooral in Noord Nederland is er sprake van rooofvogelvervolging. En dat terwijl de havik een volwaardig onderdeel is van het ecosysteem, waarin vervolging niet past. De havik is trouwens zelf iemand die wel een ander roofvogeltje of uiltje lust. Daar gaat echter een oeroude en eerlijke natuurwet aan vooraf: overleven.
Dat overleven ook op een haast menselijke manier kan, bewijst het verhaal van twee jonge haviken. Ze werden sterk vermagerd en verzwakt, in een opvang binnen gebracht. Na te zijn opgeknapt werden ze, inmiddels 51 dagen oud vrijgelaten ,in de buurt van een havikennest. Intensieve observaties toonden aan dat deze jonge haviken werden gevoed door het vrouwtje van het nest en dat ze ook gebruik maakten van dat nest. Een bijzonder adoptieverhaal. (bron: De Takkeling , Jaargang 15 – Nummer 3 )
Haviken zijn momenteel geen bedreigde soort. Voor 1970 stond de populatie sterk onder druk vanwege ontbossing, vervolging en gebruik van nog niet verboden pesticiden (indirecte vergiftiging). Daarna is er een flinke groei gekomen in het aantal haviken in Nederland. De laatste Sovontellingen tussen 2018-2020 geven aan dat er 1950-2400 aantal broedparen zijn. De huidige licht-dalende tendens is mogelijk te wijten aan de afname van voedsel zoals de houtduif, als gevolg van de intensivering van de landbouw. En de al eerder genoemde vervolging speelt ook een rol.
De zachte kant van de havik
Net als bij mensen en andere diersoorten komt die zachte kant naar boven wanneer er nageslacht is. Met zorg wordt het nest klaargemaakt hoog in een naaldboom, of anders een hoge loofboom. Dan volgt het ritueel van paren, 3-4 eieren leggen en broeden. Trouw aan haar legsel blijft het vrouwtje gedurende 32 tot 38 dagen op het nest. Aan het mannetje de taak haar te voorzien van voedsel, wat hij met overtuiging en zorg doet. Wanneer de jongen uit het ei komen is het een drukke tijd voor de ouders. Ongeveer 40 dagen lang blijven de jongen op het nest en worden gevoed. Intussen groeien ze als kool en beginnen met vliegoefeningen. Ze blijven na het uitvliegen nog zes weken in de nabije omgeving om door de ouders nog steeds te worden gevoed. Het zijn al met al nestklevers, die jonge haviken! Maar dan, na ruim 3 maanden in totaal, verlaten ze het territorium van de ouders om de wijde wereld te verkennen en zich te settelen. De cirkel is gesloten.
(bronnen: vogelbescherming, wikipedia, onze natuur.be,sovon)
Overzicht: Vogels