13 maart 2025

Lezing over de rietzanger

Wender Bil over de Rietzanger.
Op donderdag 13 maart presenteerde Wender Bil ons de resultaten van zijn werkzaamheden als vogelonderzoeker. Wender is al jaren actief binnen het vogelringstation Menork. Naast het ringen, kreeg vooral de Rietzanger speciaal aandacht van hem. De Rietzanger is – hoewel zijn naam dat mogelijk wel aangeeft – iets minder aan riet gebonden dan bijvoorbeeld de Kleine Karekiet. Wel vestigen de eerste mannetjes zich rond de tweede helft van maart/begin april zich bij voorkeur in (overjarig) riet. Dat is op dat moment ook de enige vegetatie met een behoorlijke dekking. Hun voedsel bestaat dan vooral uit net uitgekomen tweevleugeligen (dansmuggen) die in zijn onderzoeksgebied “De Smelle Warren” ten noorden van Terwispel wel met 84 soorten in soms enorme wolken voorkomen.

De Rietzanger is hier een vogel van rietmoerassen en rietstroken langs vaarten en brede wateren. Een echte waterliefhebber is de soort ook in zijn overwinteringsgebied. De soort overwintert ten zuiden van de Sahara tot in Zuid-Afrika. Een belangrijk overwinteringsgebied is de binnendelta van de Niger in Mali. Helaas wordt het door milities steeds riskanter om in de Sahelzone in de winter onderzoek te doen naar het voorkomen van “onze” zomervogels. Het reisadvies voor deze binnendelta is tegenwoordig dan ook negatief.

Om onderzoek te doen naar de Rietzanger is het nodig dat deze eerst gevangen worden en van één of meerdere kleurringen worden voorzien om ze individueel te kunnen herkennen. Onderling is er vrijwel geen verschil tussen Rietzangers en ook tussen mannetjes en vrouwtjes is er behalve het zingen en een aantal gedragskenmerken in het broedseizoen, vrijwel geen verschil.

Uit het ringonderzoek kwam naar voren dat als alles meezit Rietzangers drie broedsels groot kunnen brengen. Door predatie mislukken er helaas veel broedsels. De nesten worden “van onderen” door zoogdieren als marterachtigen of ratten belaagd. Van boven hebben ze weer gevaar te duchten van bijvoorbeeld de Bruine Kiekendief. Onder andere door mislukte broedsels (ongeveer 60% van de broedsels mislukt) is er een bekoorlijke interactie tussen mannetjes en vrouwtjes. Vooral na een mislukt broedsel wordt vaak naar een andere partner uitgeweken. Trouw aan elkaar zijn ze zeker niet. Het is zelfs zo dat als het eerste vouwtje zit te broeden het mannetje reeds alle tijd neemt om een ander territorium te bezetten en daar een tweede vrouw te veroveren. Als het eerste vrouwtje dan jongen heeft, voert het mannetje meestal wel weer mee.

Naast het ringen heeft Wender in twee jaren ook 26 vogels van een geo-locator voorzien. Dit is een sensor die, per dag, de daglengte meet op basis van de lichtintensiteit. De sensor wordt met een soort “harnasje” aan de vogel bevestigd. Daarmee is de (verblijf)plaats op een bepaalde dag redelijk nauwkeurig te bepalen. Omdat rond 21 maart en 21 september de dag overal ter wereld vrijwel even lang is, is deze techniek rond de trekperiode helaas iets minder nauwkeurig. Nadeel is verder dat een vogel wel terug gevangen moet worden om de sensor uit te kunnen lezen. Uiteindelijk zijn van de 26 vogels 5 vogels terug gevangen. Een interessante conclusie daarvan was dat de vogels niet alleen via de westrand van Afrika heen-en-weer trokken maar deels ook via het zuiden en dan de Sahara dwars overstaken.

Voor de ruim 50 geïnteresseerden was het al met al een zeer leerzame avond waarbij wij de samenvatting van jarenlang veldonderzoek op een presenteerblaadje kregen aanboden. Wender heeft er onder zeker niet altijd comfortabele condities (als veel steekmuggen) veel harder voor
moeten werken. Wender bedankt!

Wietze van der Meulen
Op ons You tube kanaal staat een filmpje van de rietzanger:
YouTube Rietzanger