Steenuil (Stienûle)

Welke vogel je ook nader bestudeert, voor bijna allemaal geldt dat aantallen teruglopen. Ook bij de steenuilen is dit het geval. Wat niet terugloopt is de toename van vogels op de rode lijst. De steenuil wordt daar als kwetsbaar aangemerkt. Meestal weten we de oorzaak ook wel te noemen: veranderend landschap, intensieve landbouw, meer mensen ,huizen en wegen, het verdwijnen van bomen en heggen, klimaatverandering, gifgebruik, noem maar op.  Het is dan ook positief te noemen dat er een bewustwording op gang is gekomen bij de mensen. Want wij als mens zijn degene die de dieren moeten beschermen. Samen vormen we de natuur, het leven op aarde.

Neem de steenuil
Het is de kleinste uilensoort in Nederland, zo groot als een merel. Hoe kunnen wij dit prachtige kleine uiltje helpen? Wat hebben steenuilen nodig? Allereerst een veilige en voedselrijke leefomgeving. Ze zijn erg honkvast, dus laten we het meteen goed doen.  Dat is best lastig, want de favoriete kleinschalige cultuurlandschappen krijg je niet zomaar terug. 

foto: Paul Edney

Maar bij woningen in buitengebieden, oude boerenerven en langs de dorpsranden kun je in elk geval nastreven de  inrichting van het erf steenuilvriendelijk te maken. Dat betekent: veel variatie op het erf voor nestgelegenheid (oude bomen, schuurtjes, nestkasten) grazige weitjes, uitkijkposten  en schuilgelegenheid voor jonge steenuilen (struiken, dichte begroeiing) Steenuilen gebruiken graag holtes in bomen. Bij knotbomen en oude hoogstamfruitbomen zijn dergelijke holtes te vinden. Maar een speciale steenuilennestkast voldoet prima.

Een steenuil territorium is gemiddeld ongeveer 12 hectare groot. Daar moeten ze hun voedsel zien te vinden. Het menu van de steenuil bestaat uit veldmuizen, kleine vogels, soms een reptiel of amfibie, maar ook insecten zoals nachtvlinders en meikevers, regenwormen.

Kleine vogels worden groot
Er zijn volgens tellingen van Sovon van 2018-2020 ongeveer 9500 duizend broedparen in NederlandMeestal in de 2e helft van april legt het vrouwtje steenuil 4 bijna ronde eieren, om de twee dagen. Het broeden begint wanneer het voorlaatste ei is gelegd. Het vrouwtje broedt, man zorgt voor voedsel en veiligheid. Na 25 tot 28 dagen komen de eieren uit en begint het leven van dit kleine uiltje. De eerste 8 dagen zijn ze volledig wit en blind, volkomen afhankelijk van de warmte van de moeder en het voedsel door vader geleverd. Na ongeveer 30 dagen zijn ze al zo flink gegroeid en willen de kleintjes naar buiten. Ze kunnen nog niet vliegen, maar klauteren dapper in en uit het nest. Op de grond is het gevaarlijk, daar zijn ze nog niet opgewassen tegen slecht weer en roofdieren.

De kleintjes worden snel groot. Buiten het nest worden ze nog een week of 5 door de ouders gevoerd. En dan is het opeens augustus, september. Onverbiddelijk worden de jonge uilen uit het geboortegebied verjaagd door de ouders. Ja, daar sta je dan als jong volwassen uil. Het is nu een kwestie van zoeken naar een eigen territorium en een partner. Ze zoeken meestal niet verder dan een 10 kilometer bij het oude nest vandaan. Wanneer ze plek en partner vinden blijft een steenuil zijn leven lang trouw aan die twee. Steenuilen worden gemiddeld 2,3-2,8 jaar oud. Maar in Nederland is er wel eens een steenuil gevonden die 15 jaar werd. (bron: steenuilenwerkgroep nl.)

Werkzaamheden overdag en ’s nachts
Er is een kans dat je steenuilen overdag ziet, al zijn ze het meest actief in de nacht. Maar wanneer er jonge snavels te vullen zijn, gaan de ouders in de avond en ochtend ook op jacht. Ze jagen vanaf een uitkijkpost. Scharrelt er echter een prooi op de grond dan rennen ze daar met hun atletische pootjes achteraan. Overdag verzorgen ze zichzelf en kroost, ze verdedigen het nest tegen indringers en ze rusten. Je kunt ze dan aantreffen op een luw plekje in de zon.  De steenuil is wel eens wat overmoedig en gaat soms de strijd aan met grotere vogels, wat helaas niet altijd goed afloopt voor het uiltje. Men zegt dat ze daarom een soort nep-gezicht hebben, een oogtekening op het achterhoofd. Een evolutionaire aanpassing die een ‘dreigende blik’ nabootst en aanvallers laat schrikken.

De uil van Minerva..
…begint pas bij het aanbreken van de avondschemering haar vlucht” aldus de Duitse filosoof Hegel.  Hegel bedoelde dat mensen een gebeurtenis pas zien of snappen wanneer het bijna voorbij is.

De uil van Minerva is een steenuil. Minerva (de romeinse versie van de griekse godin  Athena in de mythologie) is de godin van de wijsheid en werd afgebeeld met een uil. Uilen zijn het symbool van kennis, wijsheid en scherpzinnigheid. Nog steeds staat op de achterkant van een griekse euromunt een steenuil afgebeeld. De steenuil dankt zijn Geslachtnaam aan de godin Athena: Steenuil= Athene Noctua.

Voor ons is het gewoon een prachtige uil met een boeiend leven. Waard om te koesteren.

Overzicht: Vogels