Saillant toeval is de aanwezigheid van veldleeuweriken op de voormalige vliegbasis Twenthe die in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers in beslag werd genomen en na de oorlog  tot 2007 als militaire basis werd gebruikt . Deze huidige oase van rust is het decor voor 100-120 broedparen. Hoopgevend, want het gaat helaas niet goed met deze vogel. Waren er rond 1970 nog tussen de 500.000 en 750.000 stelletjes, in de periode 2018-2020 kwamen de tellers van Sovon niet verder dan 34.000-44.000 broedparen. De leeuwerik  is in 2004 op de rode lijst van Nederland geplaatst als ‘gevoelig’.

Veranderende omgeving
Leeuweriken broeden in open terrein zoals duinen, heide en agrarisch land. Vooral in het agrarisch land is de achteruitgang merkbaar. Er wordt te vaak gemaaid zodat tweede en derde legsels geen kans hebben; de grond is te droog waardoor er te weinig voedsel is. Veldleeuweriken eten insecten, regenwormen, rupsen en in de winter zaden en granen. Gewijzigd gebruik van de grond zoals maïsteelt als vervanging van graanteelt helpt ook niet echt. Zo zijn er veel minder geschikte broedgebieden beschikbaar. En de veldleeuwerik kan al deze veranderingen niet bijbenen. Ook in het overwinteringsgebied is er een afname van voedselrijke stoppelvelden, waar ze veelal foerageren.

In Nederland worden op steeds meer plekken bloemrijke akkerranden aangelegd en niet bemest of bespoten. Deze randen blijken al snel vol insecten zitten, waar met name de veldleeuwerik van profiteert. Dat geeft hoop, al zal er meer nodig zijn om de veldleeuwerik voor uitsterven te behoeden.

De Nederlandse leeuwerik is een trekvogel, die in Zuid-Frankrijk overwintert. Vanaf februari kun je hem al zien in ons land. Eventueel overwinterende leeuweriken komen uit hun noordelijker broedgebied.

Zingen voor het leven
Leeuweriken broeden op de grond. Ze schrapen een ondiepe kom die te vinden is in volkomen open landschap, zonder beschermende bosjes of bomen. Het vrouwtje bekleed de nestkom met gras terwijl het mannetje haar beschermt en begeleidt. Voordat het zover is heeft het mannetje een vrouwtje verleidt met zijn prachtige zangvlucht. Dat doet hij omdat er geen hoge zangposten zoals bomen in de buurt zijn. En je wilt toch op de versiertoer als pronte leeuwerik. Al zingend stijgt hij zo hoog dat je hem nauwelijks meer ziet en daalt hij nog steeds zingend  naar beneden. Pas vlak boven de grond stopt die waterval van noten. Vrouwtjes komen maar wat graag af op de zanger met het langste lied. De leeuwerik heeft een complexe zang met 180-460 verschillende klanken en zo’n lied duurt meestal 5- 10 minuten. Maar zangvluchten van een half uur komen ook voor.

De nieuwe generatie
Het broeden op de 2-5 eieren wordt door het vrouwtje gedaan. Zijn de jonge kuikens er na twee weken dan helpt het mannetje met het voeren. Na 8 dagen komen de kleintjes uit het nest stappen en 10 dagen later kunnen ze ook al vliegen. De ouders zijn een kleine twee maand druk met het grut, maar dan kunnen ze op eigen benen staan en beginnen ouders aan een volgend legsel.

Kwa verschijning moet de veldleeuwerik het van zijn zang hebben. Hij heeft niet zozeer ‘the looks’.

Groter dan een huismus, kleiner dan een merel en bruin-gele veren met  een kuifje op zijn hoofd maken het beeld compleet. De enige luxe die de leeuwerik zichzelf toestaat is een lekker stofbad om zichzelf helemaal schoon en mooi te maken.

De Lark Ascending is een mooi muziekstuk, maar niets overtreft de ontroerende zang van de veldleeuwerik hoog in de lucht, waar zovelen van genieten.