
26 mei 2023
Verslag excursie Nachtzwaluwen (Deel 1)
Wie de natuur op zijn mooist wil beleven moet vroeg uit de veren. Maar ook ’s avonds in de schemering is er best nog wel het een en ander te beleven. Dan zijn namelijk de nachtzwaluwen en houtsnippen actief. Geen algemene soorten die je willekeurig waar dan ook zult aantreffen. We moesten daarvoor dan ook naar Appelscha. Hier komt namelijk nog een behoorlijke populatie nachtzwaluwen voor.


Samen met IVN Ooststellingwerf is deze nachtzwaluw excursie georganiseerd. Voorzitter Dirk Haaijma van IVN Ooststellingwerf stelde een route voor rond de ganzenpoel in het Drents Friese Wold met een grote kans op de nachtzwaluw. De nachtzwaluw is een vogel die in de late schemering actief wordt. Als het licht steeds meer overgaat in de schemering en de boomleeuweriken, geelgorzen en boompiepers gaan zwijgen neemt de spanning toe: gaan we een nachtzwaluw horen of misschien wel zien. Ondanks dat het op zich prachtig helder weer was, was het aan de koude kant. Insecten vliegen dan veel minder en deze zijn het hoofdvoedsel voor nachtzwaluwen. Ze vangen deze insecten in de vlucht wat vaak tot spectaculaire vliegcapriolen leidt. Het lag dan ook wel een beetje voor de hand dat de kans klein zou zijn om een nachtzwaluw te zien. Het had wat warmer moeten zijn. Een bijzonder fraaie toegift was een houtsnip die langs de bosrand patrouilleerde. We wachten nog even of hij terug zou komen maar de vogel liet zich niet meer zien.
Een romantisch beeld van een nachtzwaluw tegen het licht van de maan en dennenbomen dringt zich gaande de wandeling op… Maar de vogel liet het afweten. Wel hoorden we op drie verschillende plekken de kenmerkende ratel van de nachtzwaluw. Ondanks dat de nachtzwaluw zichzelf niet liet zien was niemand erg teleurgesteld. ’s Nachts met een klein groepje in alle stilte rondlopen in het uitgestrekte Drents Friese Woud, onder het felle lichtje van venus aan de hemel, is een bijzondere belevenis. Toch was het gids Dirk niet helemaal naar de zin en stelde voor om het over twee weken nog eens te proberen. Misschien dat de omstandigheden dan beter zijn om alsnog de nachtzwaluw op jacht te zien. Iets wat niet tegen dovemans oren werd gezegd….
9 juni 2023
Nachtzwaluwen (Deel 2)
Twee weken geleden liep de excursie groep ook al dit rondje in het Drents Friese Wold. Op zoek naar de nachtzwaluw, de mysterieuze vogel die zich excellent verstopt maar zich verraad door zijn geluid. Zouden we deze keer geluk hebben? De groep was iets kleiner, nu met 5 man en 1 vrouw (Waar zijn de vrouwen?????) inclusief gids Dirk Haaijema van IVN Ooststellingwerf.
Het weer was subliem. Lekker temperatuurtje, nauwelijks wind en een zonsondergang om van te dromen. Met gedempte stem togen we op pad. Het gebied rondom de ganzenpoel is ruim en open. Hier en daar struiken, verder grassen, heide , de poel met vegetatie er om heen en een omzoming van bomen in alle soorten en maten. Een ideale biotoop voor de nachtzwaluw. Die heeft ruimte nodig. Nachtzwaluwen broeden op de grond en rusten overdag in lage bomen. Ze zitten dan roerloos op een tak, in de lengterichting. Dankzij hun verenkleed zijn ze zo goed als onzichtbaar. Wat een perfecte camouflage! Dat maakt het ook zo moeilijk deze vogel te zien. Maar als het gaat schemeren dan hoor je ze: een ratelend, snorrend geluid (alleen het mannetje). Lijkt wel wat op een kikkergeluid maar is toch anders. Een geluid wat de hele nacht aanhoudt. Hiermee vertellen ze dat dit hun territorium is. Als je eenmaal dit geluid hebt gehoord, vergeet je het nooit meer. We spitsten dus onze oren en na een kwartiertje lopen hoorden we ze. Magisch!
Op een gegeven moment stonden we op een soort kruispunt van geluiden. Vanuit vier kanten kwam de ratelende toon van de nachtzwaluwen. Een bijzondere ervaring. We hebben een tijd gewacht op de vliegkunsten van de nachtzwaluw. Ze vangen hun voedsel (insecten, nachtvlinders)) vliegend in de lucht en vliegen daarbij even spectaculair als boerenzwaluwen. Geen familie, maar het vliegbeeld is ‘des zwaluws’.
Het klappend geluid wat de vleugels maken tijdens de vlucht werd gehoord, er werd zelfs een nachtzwaluw vliegend gezien en Dirk zag met zijn kennersoog een rustende nachtzwaluw op een tak zitten, scherp afgetekend tegen de ondergaande zon. Al met al was het een beter slagingspercentage dan de vorige keer. Al was het alleen al om het feit dat je in een gebied loopt omringd door nachtzwaluwen. Dus het is zeker de moeite waard geweest.