21 juli 2024
Vogels tellen en ringen
Sovon vogelonderzoek organiseert dit najaar een cursus watervogels tellen. Dat zette mij aan het denken. Want soms ben je gewoon nieuwsgierig. In natuurgebieden zie je ze wel eens lopen, de vogeltellers. Wat doen ze, waarom moet dit, wat gebeurt er met de gegevens? Naast de tellers zijn ook de ringers actief in de vogelwereld. Het lijkt wel alsof alle vogels van de wereld een ringetje om hun pootjes moeten dragen. Het zal niet zijn omdat vogels zo van sierraden houden…maar waarom dan wel?
Hoe gaat dat tellen?
Op onderzoek dus. Allereerst de talloze tellers. Vrijwilligers, meestal mannen, die bij het krieken van de dag op pad gaan.
Neem bv. Tjeerd Geertsma (op de foto in de ochtendschemering) . Hij telt al 14 jaar de vogels in het natuurgebied Van Oordt’s Mersken en dan specifiek in de Bouwespolder. Dat doet hij op vrijwillige basis voor SOVON Vogelonderzoek Nederland en voor de eigenaar van het gebied, Staatsbosbeheer. Het is de bedoeling dat in kaart wordt gebracht welke vogels er broeden in het gebied. Daartoe loopt Tjeerd in april en mei, om de tien dagen zeven keer dezelfde route door het veld, plus een nachtelijke ronde. Hoor je drie keer achtereen op dezelfde plek dezelfde vogel , dan mag je er van uit gaan dat een vogel er zijn territorium heeft.
Tellingen
Het hele jaar door zijn er vogeltellingen, zowel in ons land als in Europa. De jaarlijks trekvogeltelling is een initiatief van Euro Birdwatch. Ieder najaar, meestal een dag in oktober tellen duizenden vrijwilligers de trekvogels die zuidwaarts vliegen. Ook in Nederland, ook door Geaflecht- en Menork-vrijwilligers, wordt er geteld. (activiteiten) Vogelbescherming coördineert en verwerkt de gegevens .
Dichter bij huis zijn de tuinvogeltellingen. Breed gedragen door Sovon, Vogelbescherming, Vlinderstichting, Ravon, Floron, Zoogdierenvereniging en kenniscentrum Insecten. Zoveel bemoeienis geeft al aan dat de georganiseerde natuurwereld het overzicht van soorten heel belangrijk vindt. Mensen kunnen een aangegeven weekend meedoen, maar tuinvogels tellen kan ook jaarrond. Op een speciale website kun je bv. wekelijks de vogelstand bijhouden in je tuin. Heel inspirerend om te doen en (uit eigen ervaring) je leert veel over vogels.
Bovenstaande is allemaal op vrijwillige basis . Er wordt echter ook door professionals geteld. Niet iedereen kan zomaar beschermde gebieden inlopen. Kennis van flora en fauna is dan essentieel. Opdrachtgevers zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten hebben bv. een beheersadvies nodig, of een effectrapport over een bepaald gebied. Specialisten van SOVON kunnen gegevens hiervoor leveren, naast de tellingen die vrijwilligers inbrengen.
Resultaten
Er is dus heel wat activiteit wanneer je kijkt naar het in kaart brengen van de vogelstand. Nederland staat dan ook wereldwijd bekend als het land met het beste systeem en de meeste deelnemers betreffende vogeltellingen.
SOVON vogelonderzoek is de motor achter veel van deze activiteiten. Ze investeren dan ook flink in de vrijwilligers. Er wordt veel gedaan aan kennis verspreiden. Sovon biedt jaarlijks diverse cursussen aan gericht op tellingen. (Zie onderaan deze pagina)
Wat gebeurt er met al die tellijsten? SOVON beschikt zo langzamerhand over een enorme data aan gegevens. Dit wordt gebruikt voor bijvoorbeeld:
– Vaststellen van Rode Lijst van bedreigde soorten
– Aanwijzing van gebieden die (extra) bescherming behoeven
– Bepalen van populatiegrootte van soorten
– Cijfermatige onderbouwing bij juridische zaken
– Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek
Vogels kijken is een hobby van velen. Wil je wat meer, dan kun je gaan tellen. Het levert je veel kennis op en prachtige momenten in het veld. Bovendien help je op deze manier natuurorganisaties om hun inbreng in de natuur zorgvuldig te wegen.
Klik op onderstaand plaatje om het PDF document te downloaden !
En dan de vogelringers. Lees verder onder de beide posters.
Naast de tellers zijn er ook ringers.
Op vaste locaties worden met hulp van een mistnetopstelling vogels gevangen. Deze CES (Contant Effort Sites) methode wordt o.a. door vogelringstation Menork in het gebied Van Oordt’s Mersken (Venenbuurt) toegepast. Het staande net is verdekt opgesteld tussen struiken. Vogels vliegen er tegenaan en raken verstrikt in de mazen. Het net is fijnmazig, zodat de vogels zich niet bezeren. Het vogelringstations is bemand met een aantal deskundigen. Op vooraf vastgestelde tijden wordt er langs de netten gelopen om de vogels eruit te halen. Vervolgens worden ze meegenomen naar de ringershut en krijgen een ring om een pootje bevestigd. Deze ring bevat een unieke code van cijfers en letters. Alvorens de vogel weer los te laten, zijn er nog enkele biometrische metingen. Geslacht en indien mogelijk leeftijd genoteerd, vleugellengte gemeten en gewicht en vetgraad bepaald. Dit alles duurt slechts enkele minuten. Op deze wijze krijgt men inzicht in hoeverre ‘eigen’ broedvogels jaarlijks terugkeren naar het gebied en het aantal jonge vogels wat wordt geproduceerd. Dergelijke onderzoeken worden al vele jaren gedaan. Het levert informatie op over de verschillende vogelsoorten en o.a. hun trekgedrag. De meeste vogels hebben vaste broedgebieden en kunnen dankzij hun unieke ring worden herkend. Zo kan er een individulele levenslijst worden vastgesteld.
Dankzij deze activiteiten wordt er steeds meer bekend over het bijzondere leven van vogels. De informatie over aantallen en soorten wordt jaarlijks verzameld vanuit alle ringstations wereldwijd. Het geeft een beeld van de overleving, de terugloop of de groei van een soort. Deze gegevens kunnen van invloed zijn op beleidskeuzes rond voedselgebieden, klimaatverandering en natuurwaarden.